Güneşten Gelen Vitamin – D Vitamini
Hormon mu vitamin mi?
D vitamini aslında yağda eriyen vitaminlerimizden bir tanesidir fakat D vitamininin vücudumuzdaki işlevlerinden ötürü hormon olduğu veya hormon gibi işlevi olduğu da iddia edilmektedir. İster hormon ister vitamin olsun vücudumuz için çok önemlidir.
Eksikliği kimlerde görülüyor?
Ülkemiz yılın her mevsimi güneş alan bir ülke olmasına karşın D vitamini ile ilgili büyük bir sorun vardır. Güneş ışığının az olduğu ülkelerde, koyu tenli bireylerde, yaşlılarda, kapalı giyinen bireylerde ve obez bireylerde genellikle eksikliğine rastlanmaktadır.
Kandaki normali nedir?
D vitamini referans aralıkları; 20 ng/mL’nin altı için eksiklik, 20-30 ng/mL arası yetersizlik, 30 ng/mL’nin üzeri ise normal olarak belirtilirken 150-200 ng/mL’yi aşan değerler toksik etki gösterir.
Eksiklik belirtileri?
D vitamininin kemik metabolizması üzerine olan etkilerinin dışında hormon sekresyonunun düzenlenmesi, immünolojik fonksiyonların düzenlenmesi, hücre proliferasyon ve farlılaşmasının düzenlenmesi gibi iskelet sistemi dışındaki önemli fonksiyonları da bildirilmiştir. Bu etkiler nedeni ile immün sistem, cilt hastalıkları ve kanser de aralarında olmak üzere birçok hastalığın klinik tedavi uygulamalarında kullanılma potansiyeline sahiptir.
D vitamini eksikliğinde ne olur?
Çocuklarda büyüme geriliği ve raşitizm, yetişkinlerde ise osteomalazi ile ilişkilendirilmiştir. Ancak son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalarda, D vitaminin kemik metabolizması ve hastalıkları dışında bağışıklık sisteminden, kardiyovasküler hastalıklar, osteoporoz, diyabet ve kansere kadar birçok mekanizmada da rol oynadığı gösterilmiştir.
Nasıl sentezlenir?
Besinlerle ancak az bir kısmı alınabilir. Asıl ve ana kaynağı güneş yoluyla derimizden alınandır. Yeterli ve sağlıklı beslenme ve bununla birlikte günde en az 15 dakika el ve yüzümüz güneş görecek şekilde güneşlenmek yeterli D vitamini almamızı sağlayacaktır.
- Güneş doğrudan tenimize değmelidir.
- Cam arkasından güneşlenilmemelidir.
- Güneşte en az 15 dakika durmalıdır.
- Çok faktörlü güneş kremleri sentezini engelleyebilmektedir.
- Sentez için öğle saatleri (11.00-15.00) güneşlenmek daha uygundur.
Hangi besinlerde bulunur?
- D vitamini besinlerde kolekalsiferol olarak ölçülmektedir ve yalnız birkaç besinde bulunmaktadır.
- Ton balığı, uskumru gibi balıklar ve balık yağı kolekalsiferolün doğal kaynağıdır.
- Sığır karaciğeri, peynir ve yumurta sarısında çok az miktarda bulunur.
- Mantarlar bitkisel olarak D vitamini bulunduran tek besin çeşididir.
- D vitamininin iyi kaynakları olarak; zenginleştirilmiş süt, soya, pirinç sayılabilir.
Ne kadar almalıyız?
Günlük olarak alınması gereken miktarlar:
- 0-12 ay 400 IU
- 1-13 yaş 600 IU
- 14-70 yaş 600 IU
- 70 yaş 800 IU
- Gebe ve emziklilerde 600 IU
Diğer vitaminlerle ilişkisi
Kalsiyumun bağırsaklardan emilimi için D vitaminine ihtiyacımız vardır. Ayrıca kan dolaşımında bulunan kalsiyum ve fosfor seviyelerinin ayarlanmasında rol oynar. Bu yüzden D vitamini alımının vücudumuzdaki diğer fonksiyonları da etkilediğini söyleyebiliriz.
Gebe, Emziren anne ve Bebeklerde D Vitamini
Gebelik dönemindeki D vitamini eksikliği bebeğin ileri yaşları için bir risk faktörüdür. Yenidoğan ve bebeklik dönemindeki eksikliği rikets (x bacak) için risk faktörüdür. Bu sebeple bebeklere doğar doğmaz 400 IU ek verilmelidir.
Gebelikte D vitamini eksikliği, gebelik hipertansiyonu ve sezaryen doğum riskini artırabilir. Ülkemizde gebe ve emzirme dönemindeki bireylere ek olarak günlük tek doz 1200 Ünite (9 damla) D vitamini verilmektedir.
TAKVİYELER?
Suplemanlarda D2 ve D3 formu bulunur. Ticari olarak mayadaki ergesterolün UV ile ışınlanması ile D2, lanolin ve kolesterolün kimyasal dönüşümünden de D3 üretilir. D vitaminin eksiliği görülen bireyler doktor tavsiyesi ve kontrolü ile D vitamini suplemanları kullanabilirler. Alınması gereken doza mutlaka doktor karar vermelidir. Kafamıza göre bu tür takviyeleri kullanmamalıyız.
