DUYGUSAL AÇLIK NEDİR NASIL BAŞ EDİLİR ?
Beslenme tercihlerimizin, yeme davranışlarımızın ruh sağlığımız ve duygu durumumuzla
olan güçlü ilişkisini bir önceki yazıda ele almıştık. Şimdi ise bu ilişkinin öne çıkardığı ve
günümüzde pek çok bireyin yaşadığı ‘‘ duygusal açlık ’’ konusundan bahsetmek istiyorum.
DUYGUSAL AÇLIK NEDİR ?
Duygusal açlığı en genel haliyle; fiziksel/biyolojik açlık durumu olmadığı halde rahatsız edici
duygulardan kaçınma, bu duygularla başa çıkabilmek adına yemeklere ve yemek yeme
davranışına yönelmek olarak tanımlayabiliriz. Günlük hayat akışında problemlerle
karşılaştığımızda veya kendimizi mutsuz, öfkeli, sıkılmış vb. hissettiğimizde tok olmamıza
rağmen ani reaksiyonlarla yemeklere yöneliyorsak (ağlayarak nutella kaşıklamak, stresle
koca bir tencere yemek yemek gibi) duygusal açlığın varlığından söz edebiliriz. Yani
öncelikli olarak fiziksel açlık olup olmadığına ve rahatsız edici duyguların varlığına
bakmamız gerekiyor.
FİZİKSEL AÇLIK VE DUYGUSAL AÇLIK NASIL AYIRT EDİLİR ?
- Fiziksel açlık kendisini yavaş yavaş hissettirmeye başlar; halsizlik, baş ağrısı / baş dönmesi karın guruldaması gibi belirtiler gösterir. Duygusal açlık ise bir anda nüksedebilir.
- Duygusal açlık hali ile yemek yenilince kontrolsüz, ölçüsüz bir yeme durumu meydana gelebilir ve akabinde pişmanlık/suçluluk gibi duygular yaşanabilir. Fiziksel açlıkta ise genellikle böyle bir hissiyat görülmez çünkü sadece yemek yeme ihtiyacı karşılanır.
- Fiziksel açlık yavaş yavaş meydana gelirken karşılanması biraz da olsa bekleyebilir ancak duygusal açlık aniden kendini gösterir ve hemen karşılanmak ister.
- Duygusal açlık halinde ani ve stresli bir yeme davranışı görülebilir, o an yeme farkındalığı olmadığından tüketilen besinin tadına varma, doyum noktasında bırakma gibi durumlar zorlaşabilir.
- Duygusal açlık durumunda besin tercihleri daha kolay ulaşılabilen/ hazırlanan, rahatlatıcı olarak nitelendirilmiş şeker yağ oranı yüksek atıştırmalık grubundan oluşabilir. Buradaki besin yönelimi spesifik bir hal alır.
- Birey, yaşam içerisinde zorlayıcı durumlara maruz kalınca ve baş edemediği duygular hissettiğinde anlık yemek yeme dürtüsü oluşuyorsa, yemeklerle rahatlayıp sakinlik hissediyorsa duygusal açlık belirtileri dikkate alınmalıdır.
Duygusal yeme davranışı zamanla rutin hale gelebilir ve alışkanlığa dönüşebilir. Kişi yeme
bilincinde olmadığından, farkında olmayarak sürekli bu davranış örüntüsünü sergileyebilir.
Bu durum uzun vadede oluşunca; kontrolsüz yeme dürtüleri, beslenme dengesinin bozulması
ve aşırı kilo artışı, farkındalığın kaybolması, pişmanlık/suçluluk duygularıyla stres halinde
olma gibi bireyin beden ve ruh sağlığını olumsuz yönde etkileyecek durumlar meydana gelir.
DUYGUSAL AÇLIKLA BAŞ ETMEK İÇİN NELER YAPILABİLİR ?
- Her şeyden önce ‘‘Şu an ne hissediyorum ?’’ sorusuna cevap verilmelidir. Yeme tutumlarını bu denli etkileyen duygunun tam olarak ne olduğunu, ne ifade ettiğini anlamak önceliklidir.
- Duygularımızı fark etmek, ne hissettiğimizi anlamak öz farkındalık bilinci kazandırır ve baş etme becerilerini geliştirir. Bu bağlamda rahatsız edici duyguyu görmek; müdahale etmeden, bastırmadan/baskılamadan onu misafir etmek önemli. Hissettiklerimizi görmezden gelmeden, bize ne çağrıştırdığına bakmak, tüm duygularımızın insani olduğunu, normal olduğunu anlamak rahatlatıcı olacaktır. Bunun için duygu ve düşüncelerimizi yazıya dökmek veya bir duygu durum günlüğü tutmak ne hissettiğimizi anlamak ve değişkenlik durumunu takip etmek adına etkili olacaktır.
- İhtiyaçlarımızın gerçekte ne olduğu fark etmek, hangi ihtiyacın hangi boşluğun yerini yemeklerle doldurmaya çalıştığımıza bakmak çok önemli. ‘‘Aslında neye ihtiyacım var? ’’ sorusunu sorarak göz ardı edilen ihtiyaçları bilmeliyiz.
- Doğru ve bilinçli beslenme bilgisini edinmek ve hayatımıza yerleştirmek için bu doğrultuda bir beslenme uzmanı (diyetisyen) desteği almak önem taşımaktadır.
- Gerçek ihtiyaçların karşılanması ve içe dönmek önemli, rahatsız edici duygularla baş etmek de tek başıma zorlanıyorum diyorsanız, bir uzman psikologdan psikoterapi desteği almak size yardımcı olacaktır.
- Bir beslenme günlüğü tutarak yediklerimizi fark etmek hangi saat aralığında, hangi ruh halinde besin tercihlerimizin ve yeme davranışımızın değiştiğini görmek adına etkili olacaktır.
- Üzgün, öfkeli, stresli vb. duygularda olduğumuz anda yemek yemek var olan sorunları çözmeyecek ve sorunları ortadan kaldırmayacak. Bu gerçeğin kabulü önemli.
- Zihninizi boşaltacağınız, dikkatinizi dağıtabileceğiniz sevdiğiniz aktiviteleri (yürüyüşe çıkmak ve egzersiz yapmak, iyi gelecek bir kitap okumak, bir arkadaşı aramak, film izlemek, nefes egzersizleri ve meditasyon yapmak gibi…) planlamak ve gerçekleştirmek iyi bir fikir olacaktır. Dikkat ettiğimiz her neyse ve odak nereye dönükse bizi içine çeker, bu yüzden odağı değiştirmek önemli.
- Buradaki asıl hedef duyguları yok etmek/ ortadan kaldırmak değil, hissettiklerimizi anlayarak bizde yarattığı gerçek ihtiyaçları giderebilmektir.
Sonuç Olarak
Yaşamın akışı içerisinde mücadele etmekte güçlük çektiğimiz, bizi zorlayan pek çok duygu
ve probleme karşı böyle bir başa çıkma yöntemi geliştirmiş olabiliriz. Önemli olan
hissettiklerimizin ve gerçek ihtiyaçlarımızın önemini görebilmektir. Bu doğrultuda kendimiz
için bir adım atabilmek, çekinmeden yardım almak kalıcı çözümlere ulaştıracaktır.
Stj. Psikolog Betül Nisa Gün
Merhaba Betül hn ,
Duygusal açlık diye birşey var olduğunun farkında bile değildim yazınızı okuyana kadar ne kadar güzel anlatmışsınız eminim bu yazıyı okuyan her insanda bir fark yaratacaksınız
Teşekkürler